Stadsplattegrond in de kunst

Beeldend kunstenaar Ieneke van der Kooy kijkt, onderzoekt en verbeeldt de straten, het licht en de lucht van de stad. Stadsplattegronden zijn uitgangspunt in haar werk. Ieneke speelt met de zichtbaarheid en onzichtbaarheid van geschiedenissen binnen de kaart. Zij gebruikt hiervoor verschillende media en technieken zoals: bewerkte foto’s, reliëfs, tekeningen, borduurwerk, ruimtelijk werk in steen en papier-maché, video en muziek.

Waar kijk ik hier naar? Dat vroeg de Rotterdamse ruimtelijk vormgever Ieneke van der Kooy zich af toen zij in 2011 de film van Raphael Zarka ‘Gibellina Vechhia’ zag. Deze Franse kunstenaar maakte de film over het monumentale werk van Alberta Burri bij het Siciliaanse dorpje Gibbelina dat in 1968 door een aardbeving is weggevaagd. Het stratenpatroon van een Middeleeuws Italiaans dorp was zichtbaar geworden. Dit beeld zorgde voor een fascinatie, die Ieneke ertoe bracht om ook in haar eigen omgeving op zoek te gaan naar plekken waar een dergelijk patroon nog zichtbaar was.

Het Roode Zand

Het eerste onderzoek richtte zich op Hollandse steden en uiteindelijk bleek dat Rotterdam tot 1910 in de Zandstraatbuurt nog een volledig onaangeroerd Middeleeuwse stratenpatroon te zien was. En middenin deze buurt liep het Roode Zand. Die naam, riep al vragen op bij Ieneke toen zij daar als klein meisje aan de hand van haar moeder liep. Haar moeder vertelde haar dan dat zij van haar vader niet in de Zandstraatbuurt mocht komen. Daar woonden paupers, straatkooplieden, hoeren en dieven. De politie was zelfs bang om er te komen en als zij dat wel waagden dan waren de achtervolgden hen te snel af. De sloppen en stegen waren daar zo smal dat mannen, op de loop voor de politie, met hun voeten tegen de ene – en hun rug tegen de andere kant van de steeg omhoog klommen en verdwenen over de daken.

Geschiedenis van haar geboortestad

De verhalen die horen bij dit stukje Middeleeuws Rotterdam vond Ieneke in het Stadsarchief waar zij voor onderzoek vele uren doorbracht. De vondsten uit het archief vormden samen met haar eigen familiegeschiedenis en waarneming de basis voor alle werken, die Ieneke de afgelopen acht jaar maakte. Door gebruik van verschillende materialen verbeeldde zij de veranderende stad in een tijdsbestek van ruim 100 jaar. Of het nu de trouwportetten van haar grootouders, ouders en haarzelf zijn of de fijne ruggengraat van de straten van de Zandstaatbuurt. Altijd is er de zoektocht naar patronen in bebouwing, licht en lucht, die dan door haar wordt vertaald in hedendaagse beeldentaal.

Voordat zij de stad op deze manier ging onderzoeken en verbeelden, was Ieneke als kunstenaar al bezig met de gebouwde omgeving. Opgeleid aan de Willem de Kooning academie, waar zij begin jaren tachtig afstudeerde als plastisch en ruimtelijk vormgever en getrouwd met een architect kon dat ook bijna niet anders. in haar atelier in het ‘Oude Emmahuis’ dat zij na de renovatie in 1984 betrok, werkte zij veel in brons en hardsteen. Gedurende de jaren als kunstenaar maakte zij niet alleen autonome kunst, maar werkte zij ook regelmatig in opdracht. Een prachtig voorbeeld hiervan is de plaquette ter nagedachtenis aan de Razzia van 11 november 1944 op het gebouw van de RET remise aan de Kootsekade, die in 2004 geplaatst werd.

De geschiedenis van haar geboortestad is en blijft voor Ieneke een inspiratiebron. Op dit moment maakt ze werk dat gebaseerd is op de 15 gebouwen, die na het bombardement en de wederopbouw nog zijn blijven staan in het centrum van de stad. Het eerste resultaat was een heel mooi klein plastiek gemaakt van filament, materiaal enzovoort dat ook gebruikt wordt door de 3D-printer samen met bladgoud.

Kijk voor meer informatie over het werk van Ieneke op: www.ienekevanderkooy.com