Erfgoedhoeders

Verborgen erfgoed in de duinen van Hoek van Holland door Judith van Gilst

Jarenlang was de laatste bocht richting het strand van Hoek van Holland het moment voor de honden om eens flink te gaan janken en springen achter in de auto. Na een bezoek aan de manschappen van de stichting Fort aan den Hoek van Holland in de bunker Bremen heeft deze plek een geheel andere betekenis gekregen.

[foto]v.l.n.r. dr. René Nijland, adviseur, Gerard van Beek, rondleider, deskundig op gebied Tweede Wereldoorlog, Atlantikwall en bunkers, Jillis Godlieb, voorzitter en coördinator activiteiten/werkzaamheden, Dick Ruis, bestuurslid, historisch onderzoeker en rondleider, Jan Rooney, medewerker technische groep. Niet op de foto, Hans van Aalst, vicevoorzitter belast met  P.R.& communicatie.

De ingang van het Vinetaduin ligt een beetje verstopt in de duinen. Als je om je heen kijkt, de vogels hoort, omringd bent door het groen en de zon schijnt, dan doet niets vermoeden dat hier, in dit duin, in de Tweede Wereldoorlog 800  Duitse militairen onder de grond geleefd hebben. Eerder een natuurgebied dan een militair gebied, maar dat verandert als je de enorme betonnen bunkers ziet tussen de woeste duinbegroeiing en langs de bemoste paden. Na een hartelijk welkom bij de oprit door Dick Ruis, gepensioneerd politieman, bestuurslid en historisch onderzoeker en Gerard van Beek, rondleider van het museum, lopen we al pratend naar de bunker Bremen.

Dick steekt meteen van wal en Gerard vult waar nodig aan. Al snel is duidelijk dat hier geschiedenis is geschreven die meerdere tijdperken beslaat. Beide heren hebben ieder hun eigen specialiteit en binnen de kortste keren duizelt het me al. Alles wat hier over deze plaats, dit gebied aan de kust, de Festung Hoek van Holland te vertellen is, blijkt even boeiend als belangwekkend te zijn. Deze plek ademt historie. Het begon in 1872 na de opening van de Nieuwe Waterweg, die schepen toegang verschafte tot de Rotterdamse haven. Vijanden konden nu ook via deze weg het land aanvallen. Er moest een verdedigingslinie komen. Zo begon de bouw van wallen, bunkers en forten langs de kust.

Was Nederland in de Eerste Wereldoorlog nog neutraal dan was dat natuurlijk vanaf 10 mei 1940 geheel anders. In Hoek van Holland in de officierswerkkamer van het fort vond de laatste ministerraad op Nederlandse bodem van  het kabinet De Geer plaats. Vlak voor het tumultueuze vertrek van de regering met de Britse torpedojager HMS Windsor naar Londen. Dick vertelt dat hij over dit vertrek een kort essay schreef en geeft dit aan mij mee om thuis te lezen. In dit boekje is tot in detail beschreven wat voorafging aan het vertrek van Koningin Wilhelmina en haar regering. Het leest als een spannend jongensboek waarvan wij allemaal de afloop kennen. Intussen zijn we in de donkere ruimten van de bunker aangekomen.

Op iedere vierkante meter van de wanden is een interessant beeld te zien, een kaart van het gehele gebied waar de Duitsers hun ‘dorp’ van bunkers in de duinen maakten. Door een standaardmethode te ontwikkelen voor elk type bunker konden zij razendsnel bouwen. Eigenlijk was dit de basis voor latere systeembouw. De bunkers kregen allemaal namen van Duitse steden, zodat  de soldaten minder heimwee zouden krijgen. Veel van hen waren immers nog erg jong en verlangden naar de Heimat. Er waren bunkers die ingericht werden als keuken, ziekenhuis en natuurlijk de munitiebunkers met extra dikke wanden. De bunker Bremen diende voor opslag van grote granaten voor de kanonnen. Dat is binnen nog te zien.

Er is een plaats met een echte telefoon-  en seincentrale en zelfs een kooi voor de duiven. Dat is nu toch nauwelijks meer voorstelbaar. Men was voor uiterst geheime berichten aangewezen op een duif. Verder is met materialen uit het Fort Hoek van Holland, waar wij eind 2014 met zeer veel spijt zijn vertrokken, aldus Dick, een onderduikkamer ingericht.  Compleet met politieman die op de deur bonkt en een huisvrouw die snel de naaimachine met radio verbergt.

De honderden kinderen die wij hier jaarlijks ontvangen weten niet wat ze zien, zegt Dick trots. Zij krijgen eerst op school les met onze speciale lesbrieven en komen dan een keer op bezoek. Wij moeten blijven vertellen wat hier gebeurd is. Maar wie gaan dat na ons overnemen? Net als vele andere verenigingen heeft de Stichting FHVH last van de vergrijzing.

Het plezier dat de heren die elke middag hier werken in de bunker uitstralen is er niet minder om. Met ieder een eigen taak, de een doet rondleidingen of is expert op het gebied van uitrusting en nog een ander beheert een zeer uitgebreid archief. Inclusief verhalen van oudgedienden van het Fort en vele andere militaire topitems. Een hele kamer met helmen, petten en uniformen. Van een jas uit de tijd van Napoleon, die lijkt of er een kind in heeft gelopen, tot het uniform van kapitein-luitenant ter zee van de Koninklijke Marine J. van Leeuwen, die het commando voerde ten tijde van het vertrek van Wilhelmina. Alles heeft een verhaal en het blijft verwonderlijk dat dit rijke verleden nu beperkt te bekijken is in de bunker, die door het Zuid-Hollands Landschap verhuurd is aan de stichting.

De ligging in dit voor natuurliefhebbers eveneens unieke gebied betekent dat er ook rekening gehouden wordt met broedseizoen en andere belangrijke natuuraspecten. Zoals de kolonies vleermuizen die zich als nieuwe bewoners gemeld hebben in een flink aantal bunkers. De samenwerking met het Atlantikwall-museum en andere plaatsen waar bunkers te zien zijn in de regio is vanzelfsprekend. Momenteel wordt er ook gewerkt aan een nieuw project ‘ het Verdedigingspark’. Als de nieuwe metrolijn naar het strand Hoek van Holland binnenkort rijdt dan is samenwerking tussen plaatsen waar men publiek graag ook ontvangt een belangrijk doel.

Ook kunnen dan Rotterdamse scholen gemakkelijker de bunker Bremen bezoeken. En zo van alles te weten komen over dit deel van Rotterdam waar behalve pootjebaden aan het strand blijkbaar nog veel meer interessants te doen is.

Uit de mond van Dick en zijn collega’s zijn eindeloos veel  verhalen en feiten op te tekenen. Bijvoorbeeld dat Hoek van Holland zelf graag bij Rotterdam wilde horen en dat er in de oorlog nog maar ongeveer  80 burgers woonden en zij moesten blijven van de Duitsers terwijl hun gezinnen geëvacueerd waren naar Vreewijk of het Westland.  Dat na de oorlog het fort en de bunkers een belangrijke rol speelde tijdens de Koude Oorlog. Een bewijs hiervan zijn de grote ronde antennes op de toren in het duin, de Troposcatter. Deze werd gebruikt om radiosignalen op te vangen. Er is nog zoveel meer te ontdekken voor iedere bezoeker tijdens een middag in gezelschap van een van de vele vrijwilligers. Zij zijn dagelijks bezig met de instandhouding van de bunker Bremen als Nederlands Militair kustverdedigingsmuseum. Een plek die veel meer aandacht moet krijgen zeker als wij allen volgend jaar 75 jaar bevrijding gaan herdenken, toch heren?

Kijk voor alle informatie op www.forthvh.nl en let op de openingstijden.